Structurele verstoring containervervoer schaadt handelsbelangen

13-09-2021- Wat zijn de oorzaken van de huidige crisis in de containerlijnvaart en welke ontwikkelingen richting herstel zijn mogelijk? Wat betekent dit voor ondernemers en de handel? In dit achtergrondartikel duiden we huidige situatie.

De uitbraak van de Covid-19 pandemie heeft een stevige invloed gehad op het functioneren van de containerlijnvaart, met als gevolg een structurele verslechtering van de dienstverlening aan ondernemers die afhankelijk zijn van zeevaart voor het vervoer van hun goederen. Dit leidde tot significant hogere tarieven, wekenlange vertragingen, een stapeling van toeslagen en een onbetrouwbare vervoersketen. Toen in China de Covid19 pandemie in januari 2020 in volle hevigheid losbarstte gingen fabrieken op slot, werden regio’s afgesloten en kwamen Chinese havens zo goed als stil te liggen.

Containertekort door gebrek aan investeringen
De wereldwijde pandemie die volgde heeft een blijvende impact gehad op het functioneren van de containerlijnvaart. Containerlijnvaartrederijen hebben over 2020 recordwinsten geboekt, terwijl de dienstverlening aan ondernemers die afhankelijk zijn van de containerlijnvaart voor het wereldwijde vervoer van hun goederen, zwaar onvoldoende is. De kwartaalcijfers van 2021 laten al zien dat containerlijnvaartrederijen miljardenwinsten boeken in de huidige situatie. Dit roept de vraag op of de containerlijnvaartrederijen daadwerkelijk bereid zijn om stappen te nemen en de markt te normaliseren.

De containerlijnvaartrederijen gaven tijdens de beginfase van de Covid19 pandemie de voorkeur om lege containers mee te nemen en volle reeds geboekte containers te laten staan om zo met name China snel van beschikbare containers te voorzien. Hierdoor lijkt of schepen zijn volgeboekt, terwijl er relatief veel lege containers zijn verscheept in de 2e helft van 2020. Doordat containerlijnvaartrederijen versneld lege containers naar China verscheepten ontstonden er in Europa weer acute tekorten, waardoor ondernemers een extra toeslag moeten betalen om een container te krijgen (equipment surcharge).

Het vastlopen van de ‘Ever Given’ in het Suez-kanaal droeg bij tot een verdere verslechtering in de markt. Vaarschema’s raakten nog verder ontregeld, vertraging voor ondernemers nam verder toe en beschikbaarheid van containers liep verder terug. De Suez blokkade zorgde voor een stuwmeer aan schepen dat in de wacht lagen en die bij opheffing van de blokkade tegelijkertijd de havens in Europa zouden aandoen.

De afgelopen maanden zijn er met name in Chinese havens enkele coronabesmettingen geweest, waardoor er directe strenge lockdowns werden ingesteld. Als gevolg hiervan sloten terminals, waren havens niet bereikbaar en moesten schepen soms voor anker liggen. Dit ontrok nog meer capaciteit uit de markt.

Ondernemers in het nauw
Van Mkb’ers tot multinationals, allemaal ervaren ze structurele problemen met het functioneren van de containerlijnvaart. Tarieven zijn in sommige gevallen zo hoog dat het transport duurder is dan de goederen die worden vervoerd. Daar bovenop worden allerlei additionele kosten in rekening gebracht door rederijen, van hoogseizoen- tot materiaaltoeslagen. Vervolgens zorgt congestie voor verdere vertraging en nog meer kosten. Ook kunnen rederijen uitwijken naar andere havens dan de haven van bestemming voor een betere afhandeling. Lading voor Rotterdam kan dus ook in bijvoorbeeld Antwerpen of Hamburg aankomen. Het vertrouwen van ondernemers in een goed functionerende containerlijnvaartmarkt loopt hierdoor een deuk op en het economisch herstel van de coronacrisis wordt tegengewerkt. 90% van de wereldhandel gaat via zee dus worden vrijwel alle handelssectoren geraakt door de verstoring.

Verwachtingen voor herstel
Het is nog onduidelijk wanneer er een vorm van herstel in de markt kan worden verwacht. Er werd telkens vanuit gegaan dat binnen enkele maanden herstel zich zou inzetten, maar dat is inmiddels al 1,5 jaar geleden. De verwachting van evofenedex is dat de markt geen tekenen van herstel laat zien voor Chinees Nieuwjaar 2022 (1 februari 2022). Chinees Nieuwjaar is in de containerlijnvaart immers het startpunt van de nieuwe vaarschema’s en kan dus dienen als een soort reset van de markt.

Ten aanzien van de tarieven is de verwachting dat deze niet meer terugkomen op het niveau van voor de Covid19 pandemie. De containerlijnvaartrederijen hebben tijdens crisis geleerd hoe ze door het sturen op capaciteit het prijsniveau kunnen vastzetten. Bovendien komen er de komende jaren de nodige heffingen bij in verband met verduurzaming die door de ondernemers moeten worden opgebracht.

Wat zijn alternatieven?

Veel ondernemers zijn op zoek naar oplossingen om een meer stabielere en voorspelbare handelsketen te realiseren, waarbij ook naar andere modaliteiten wordt gekeken.

Zeevaart

Binnen het huidige model van de containerlijnvaart zijn er relatief weinig acties te ondernemen. Het aangaan van meer langere termijncontract en de ontwikkeling van een forecasting methodologie richting de containerlijnvaartrederijen kan helpen om een robuustere relatie te ontwikkelingen.

Luchtvracht

Een veel gebruikt alternatief voor de zeevaart is het gebruik maken van luchtvracht. Het voordeel van luchtvracht is dat je snel de beschikking hebt over je goederen. Het nadeel is het een veelvoud kost van zeevaart en bovendien is deze sector ook zwaar getroffen door de Covid19 pandemie, waardoor passagiersvluchten met vrachtruimte veel minder frequent vliegen. Ook hier is dus sprake van een significante prijsverhoging sinds de uitbraak van de Covid19 pandemie, maar is de operatie wel betrouwbaarder en voorspelbaarder.

Spoorvervoer

De laatste jaren is er veel aandacht voor het spoorvervoer tussen China en de EU. Vooral aan de Chinese zijde wordt hier zwaar in geïnvesteerd en steeds meer ondernemers weten de weg naar het spoor te vinden. Nadeel van spoorvervoer is dat de geografische scope beperkt is tot alleen China en vooral grote constante goederenstromen worden gefaciliteerd en het niet eenvoudig is om een incidentele container via het spoor te sturen. Bij het spoorvervoer is het van belang een expediteur te zoeken diebekend is met de markt en de juiste connecties heeft in China.

Wegvervoer

Vervoer over de weg vanuit China vindt sporadisch plaats, maar ook hier is een markt voor. De trailer is uniform, maar de trekker en chauffeur tussen verschillende landen wijzigt vanwege de veiligheidsvoorschriften van de trekker.

Reshoring of nearshoring

Sommige bedrijven ondernemen stappen om productie te verplaatsen of andere leveranciers te zoeken. Bij reshoring gaat om het zoeken naar andere markten in dezelfde regio (China vervangen door Vietnam), bij nearshoring gaat het om verplaatsen van productie dichter naar de afzetmarkt en dus bijvoorbeeld productie naar Europa halen. Dit is niet altijd eenvoudig en vergt de nodige investeringen en kost tijd.  Vooral bij nearshoring is het voordeel dat in het geval van een logistieke verstoring er meerdere vervoersopties zijn, bovendien is nearshoring meestal een duurzamere oplossing.